Basketbolda Turnike Atışı: Teknikler ve Çeşitleri
Basketbolda turnike olarak belirtilen teknikte, yerden zıplayarak eldeki topu potaya yanaştırmak, sonrasında ise tek el yardımı ile panyaya çarptırarak, kimi zaman da uygun bir kavis kazandırarak potanın içine düşmesini hedeflemektir. Hareketin özü ve tek el ile geliştirilmiş doğası, onu sıçrayarak şut atışı tekniğinden (jump shot) ayırır. Aynı zamanda turnike, basketboldaki en temel atış şekli olarak kabul edilmiştir.
Turnike Hareketi ve Savunma Kuralları
Bir turnike gerçekleştirirken, oyuncu ayaklarını zeminden kaldırır ya da pozisyonun gerektirdiği açılarda potaya doğru mümkün olduğunca uzanmaya çalışır. Turnike hareketi devam ettiği sürece diğer oyuncuların elini tutmak ya da baskıdan kurtulmak için savunma oyuncusunu itmek igibi hareketler faul olarak değerlendirilecektir. Diğer bir taraftan, eğer savunma oyuncusu hareketi tümüyle engellemek için turnikeye çıkan oyuncunun önüne atlarsa ve ikili kaçınmasız olarak çarpışmak durumunda kalırsa, bu kez faul savunma oyuncusu için verilir. Turnike çok yararlı ve elbette sıkça kullanılan bir basketbol manevrasıdır. Savunulabilmesi için tırnike atacak oyuncunun önüne geçerek, kollar yardımıyla açılarak olabildiğince büyük bir hacimle defans yoluna başvurulmaktadır.
Turnikede Başarı İçin Stratejiler
Savunmadan sıyrılabilen bir turnike, yüksek oranda isabet kaydetme şansına sahiptir. Dikkat edilmesi gereken temel husus, turnike için yaklaşılabildiği kadarıyla potaya yaklaşmak ve bu bölgede bulunan savunması kuvvetli uzun boylu oyunculardan olabildiğince kaçarak, hareketi en net şekilde tamamlamaya çalışmaktır. Yaygın olarak hayata geçirilen turnike stratejileri arasında, özetlenmeleri gerekirse; savunma ile arada boşluk oluşturmak, topu farklı bir noktadan almak ya da şaşırtmaca amaçlı olarak baskın el haricindeki elin kullanılması gibi yöntemler oyun boyunca, çeşitli hızlarda kullanılmaya çalışılabilir. Ancak kimi durumlarda en az, fileye ya da potanın üzerine kadar ulaşmayı başaran oyuncular, smaç atmayı (topu file içine basmak, itmek) oldukça yüksek bir oranla tercih ederler.
Çeşitlemeleri:
Basketbolun yıllar içindeki değişimi gibi, turnike de gittikçe geliştirilen bir teknik olmuştur. Bugün, tüm dünya çapındaki oyunlarda kullanılan birçok farklı turnike versiyonu mevcuttur; bununla birlikte, alttan veya üstten olmak üzere iki temel kategoride sınıflandırılabilirler. Alttan turnike tekniğinde, el bileği ve parmaklar topu pota içerisine düşebilecek en uygun seviyeye getirene kadar, adeta topun altında uzanır. Topu parmak uçlarından ayırarak atılan bu şut şekli, daha önce de bahsedildiği gibi, "finger roll" olarak da isimlendirilmektedir. George Gervin, gösterişli finger roll turnike tekniğinin bilinen ilk oyuncularından birisidir. Ayrıca, yine bu manevrada ustalıkları ile adından söz edilmesi gereken Mike Bibby ve Allen Iverson gibi oyuncular vardır.
Finger Roll ve Around the World Teknikleri
Finger roll birçok farklı şekillerde karşımıza çıkabilmektedir. Örneğin bu teniklerden birisi olan, "around the world (tam olarak Türkçede terim karşılığı bulunmuyorsa da, dünya turu gibi bir tercüme ile ifade edilebilir)" olarak kullanımında, diğer oyuncular açısından yanıltıcı bir tahmine yol açması için, oyuncunun turnikeye çıkarken topu arkaya çekerek kendi etrafında bir tur dolaştırması öngörülmektedir. Bu kullanıma klasik bir örnek olarak, Sacramento'da forma giydiği yıllarda Jason Williams'ın kullandığı teknik verilebilir. Williams, topu sanki arkadan pas verecek gibi sağ eli yardımı ile sırtına doğru çekip bir yanıltmaca oluşturduktan sonra, tekrar aynı eli ile ön tarafına alarak hareketini tamamlardı. Bob Cousy, hareketin öncüsü olarak burada anılması gereken bir isimdir. Benzeri bir ifade olarak, ülkemizde "belden çevirerek turnike" terimi de benzeri bir teknik olarak değerlendirilebilir.
Seizure Layup Tekniği
Bir diğer turnike taktiği ise " seizure layup (oldukça nadir kullanıldığı için, terime orijinal halinde yer verilmiştir)" olarak bilinen, her iki el ve ayağın iyice yayılarak, top hakimiyeti gerçekleştiğinde oldukça ani bir irkilme manevrası ile savunmayı atlatmak için kullanılan bir şaşırtmaca atış şeklidir. Oyuncu ile savunan rakibi arasında, bacakların ayrılmasına bağlı olarak aniden bir boşluk oluşması ve bu şekilde defansı yanıltması amaçlanan bu yöntem; oyunlarda çok sıklıkla kullanılmıyor olsa da, oldukça etkili sonuçları ile burada bahsedilmeyi hak eden bir turnike versiyonudur.
Overhand Shot / Önden Kavrayarak Turnike
Yine "overhand shot / önden kavrayarak turnike" adlandırılan başka bir turnike atışı ise, sıçrayarak şut atma (jump shot) yöntemine paralel bazı öğeler bulunsa da, çok daha kısıtlı bir aralıkta gerçekleştirilir. Topun potaya bankan yüzünü kavramayı temel alan bu atışta, genellikle panyaya top çarptırma manevrası da kullanılmaktadır. Scottie Pippen ve Karl Malone, bu hareketi ustalıkla kullanan önemli basketbolcular arasında yer almaktadırlar.
Turnike Atışlarının Geniş Kapsamı
Turnikeler atıştan menzile, tutma tekniklerine kadar daha birçok farklı şekilde ele alınabilen türden büyük bir konu başlığıdır. Ancak tam bu noktada, oldukça güncel olan bir başka turnike çeşidinden de mutlaka bahsedilmesi gerekmektedir.
Tersten Turnike (Reverse Layup)
Tersten turnike (reverse layup), basketbol topunun oldukça etkili ve havalı bir kullanım halidir. Temel olarak oyuncu, normal bir turnike atışı beklentisi ile yapılacak bir atış için savunma kurgulamış olan yakınındaki rakibi yanıltarak, potanın aksi yönünde sıçrayarak uzaklaşırken aynı zamanda turnikeyi başlatmaktır. Bu hareketin iyi bir şekilde işleyebilmesi için, önce potaya doğru bir top sürme hareketi ve rakiplerin de yakında bulunması gerekliliği unutulmamalıdır.
